اگر تجربه حضور توی محیط استارتاپی رو داشته باشید یا اینکه کمی به دنیای پروداکت علاقه مند باشید یا حداقل یکی دوبار گذرتون به “زاویه”، “هفت و هشت” یا پارک علم و فناوری خورده باشه، حتما اسم “بوم مدل کسب و کار” رو شنیدید.
بوم مدل کسب و کار (Business model canvas) یک ابزار مدیریت استراتژیکه که به بیزنس ها و استارتاپ ها کمک میکنه تا مدل کسب و کار فعلی یا بالقوه خودشون رو به روشی واضح و مختصر تجسم و ارزیابی کنند.
- طراح شما باید بدونه شما قراره از کجا پول دربیارید که روش فوکوس کنه.
- تیم فروش، روابط عمومی، پشتیبانی از مشتریان شما باید بدونه ارزش پیشنهادی شرکت چیه که توی مذاکراتش روش فوکوس کنه. باید رقیب ها و همکاران رو به خوبی بشناسن و در مواقع لزوم بتونن خودشون راحت و سریع تصمیمات لازم رو بگیرن.
- تیم محصول و تیم برنامه نویسی باید بدونه محصولات قراره به سمت چه ارزش آفرینی و چه هدفی برن که زیرساخت لازم رو براش بچینن.
- تیم مالی باید بدونه دقیقا جریان های درآمدی و هزینه های شرکت از کجاها هستند که مدیریت کنن و بودجه تنظیم کنن.
- این ها اطلاعات محرمانه نیستن! از تیممون قایمشون نکنیم. این ها فقط یکسری اطلاعات برای همسو کردن افکار و مسیر تیممون هست.
وقتی تو اینترنت در مورد بوم مدل کسب و کار سرچ میکنیم، دنیایی از اطلاعات هست. در مورد هر کدوم از 9 بخشش کلی مثال و توضیح هست که اتفاقا به شما هم توصیه میکنم بخونید. اما… از اونجایی که این موضوع برام خیلی مهمه و کلی فکر کردم که چجوری میتونم انتقال دیتای بهتری در این زمینه داشته باشم، سعی کردم در چند بخش بصورت موردی در موردش حرف بزنم تا ابهامات احتمالی برطرف بشه. همراه من باشید
بوم مدل کسب و کار دقیقا چیه؟
- BMC یک الگوی یک صفحه‌ای هست که عناصر کلیدی یک کسب‌وکار، از جمله بخش‌های مشتری، ارزش پیشنهادی، کانال‌ها، روابط با مشتری، جریان‌های درآمد، منابع کلیدی، فعالیت‌های کلیدی، مشارکت‌های کلیدی، و ساختار هزینه رو مشخص میکنه.
استفاده از بوم کسب و کار بیشتر به چه افرادی توصیه میشه؟
- BMC میتونه توسط کارآفرینان، صاحبان مشاغل، مدیران، مشاوران، سرمایه گذاران و سایر ذینفعان درگیر در هر کسب‌وکاری، از استارت‌آپ‌ها گرفته تا سازمان‌های بزرگ، که به دنبال توسعه یک مدل کسب‌وکار جدید یا ارزیابی و بهبود مدل موجود خودشون هستن استفاده بشه.
چرا بوم مدل و کسب کار مهمه؟
- BMC یک دید جامع و هلکوپتری* از مدل کسب و کار ارائه میده و به شناسایی عیوب، فرصت ها و زمینه های بالقوه برای بهبود کمک میکنه.
- با ارائه یک زبان و چارچوب مشترک برای بحث در مورد مدل کسب و کار، ارتباط و همکاری بین اعضای تیم، سهامداران و شرکا رو ساده میکنه.
- بوم به ما کمک میکنه تا مدل کسب و کارمون با استراتژی و اهداف کلی سازمان هماهنگ بشه و مطمئن بشیم که منابع به طور موثر و کارآمد تخصیص داده میشن.
- از نوآوری و آزمایش پشتیبانی میکنه و به کسب‌وکارها اجازه میده تا مدل‌های تجاری مختلف رو به سرعت و ارزان آزمایش و تکرار کنند.
چه زمانی باید بوم کسب و کار رو ایجاد و تکمیل کنیم؟
- BMC رو میتونیم در هر مرحله از چرخه حیات کسب و کار، از ایده پردازی گرفته تا رشد و پس از اون، ایجاد کنیم. ولی خب مراقب باشیم نوش دارو بعد از مرگ سهراب نشه واسمون!
- میتونیم ازش برای ارزیابی امکان‌پذیری یک ایده کسب‌وکار، چرخش یا تطبیق مدل کسب‌وکار در پاسخ به شرایط متغیر بازار یا نیازهای مشتری، یا شناسایی فرصت‌های رشد جدید استفاده کنیم.
بوم کسب و کار رو کجا ایجاد و به اشتراک بگذاریم؟
- BMC رو میتونیم با استفاده از ابزارها و پلتفرم های مختلفی مانند قلم و کاغذ!! ( مثل ما توی نوادی )، تخته وایت برد یا نرم افزارهای آنلاین مثل Canva یا Strategyzer ایجاد کنیم.
- میتونیم اون رو با ذینفعان داخلی و خارجی، مثلا اعضای تیم، سرمایه گذاران، مشتریان و شرکا، از طریق ارائه ها، گزارش ها یا ابزارهای آنلاین مانند Google Docs یا Trello به اشتراک بزاریم.
بوم مدل کسب و کار رو چه کسی باید ایجاد و تکمیل کنه؟
- BMC در حالت ایده‌آل باید به صورت مشترک و با نظرات ذینفعان مختلف درگیر در بیزنس، مثل مدیران محصول، بازاریابان، طراحان، مهندسان و متخصصان مالی ایجاد بشه.
- فرآیند ایجاد BMC رو میتونیم توسط یک تسهیل کننده یا مشاور آموزش دیده یا با استفاده از منابع آنلاین و راهنماهای موجود در وب سایت Strategyzer یا سایر پلتفرم های آنلاین ساده تر کنیم.
چجوری باید بوم مدل و کسب و کار رو تکمیل کنیم؟
- بنظر من یک منبع کامل و جامع رو توی تیم توافق کنید و با استناد به همون منبع بوم رو تکمیل کنید.
- خیلی سخت نگیرید! بوم رو بصورت دوره ای ارزیابی و اصلاح کنید و البته همه رو با خبر کنید.
- پیشنهاد شخصی من: کتاب “خلق مدل کسب و کار” رو از انتشارات آریاناقلم بگیرید و کار رو تموم کنید.
- به همه بخش های این بوم ریزبینانه توجه کنید و سرسری رد نشید! مخصوصا نگاه خیلی ویژه ای به ارزش پیشنهادی داشته باشید و در مورد value proposition کلی بخونید.
با اجزای بوم آشنا نیستی؟ این خلاصه ها رو بخون ولی بعدش کتابی که معرفی کردم یادتون نره
تابلوی طراحی مدل کسب و کار در قالب یک جمله :
- زبانی مشترک برای توصیف، مصورسازی، ارزیابی و تغییر مدل های کسب و کار
- منطق شرکت را در چگونگی خلق، ارائه و کسب ارزش توصیف می کند
- چهار حیطه اصلی کسب و کار را پوشش می دهد : مشتریان، ارزش پیشنهادی، زیرساخت و پایداری مالی
نه جزء سازنده بوم کسب و کار :
بخش های مشتری : هر سازمان به یک یا چند بخش از مشتریان خدمت می کند
وقتی از هم جداشون می کنیم که :
- نیاز هاشون احتیاج به پیشنهادات مجزا داشته باشه
- کانال های توزیع و ارتباطیشون متفاوت باشه
- به روابط متفاوتی نیاز داشته باشند
- سودآوری اونها به طور کلی متفاوت باشه
- تمایل به پرداخت پول برای جنبه های مختلفی از ارزش پیشنهادی داشته باشند
دسته بندی کلی بخش های مشتری :
- بازار انبوه
- بازار گوشه ای
- بخش بندی شده
- متنوع
- پلتفرم ها یا بازارهای چندوجهی
ارزش های پیشنهادی : سازمان به دنبال حل مشکلات مشتری و برآوردن نیاز های او از طریق ارزش های پیشنهادی است. ارزش پیشنهادی دلیل ترجیح یک شرکت نسبت به سایر شرکت ها توسط مشتریان است. این ارزش ها می توانند کمی یا کیفی باشند. مثل گروه های : تازگی، عملکرد، سفارشی سازی، انجام کامل کار، طراحی، برند و مقام و منزلت، قیمت، کاهش هزینه، کاهش ریسک، قابلیت دسترسی، راحتی و قابلیت استفاده
کانال ها : ارزش های پیشنهادی از طریق کانال های ارتباطی، توزیع و فروش به مشتریان ارائه می شود
ارتباط با مشتری : با هر یک از بخش های مشتریان روابطی ایجاد شده و این روابط حفظ می شوند
جریان درآمدی : ارزش های پیشنهادی که به گونه ای موفقیت آمیز به مشتریان ارائه می شوند منجر به جریان های درآمدی می شوند
منابع کلیدی : دارایی های مورد نیاز برای ارائه اجزایی که پیش تر توصیف شدند
فعالیت های کلیدی : فعالیت های مورد نیاز برای ارائه اجزایی که پیش تر توصیف شدند
مشارکت های کلیدی : برخی فعالیت ها برون سپاری می شوند و برخی منابع خارج از سازمان کسب می شوند
ساختار هزینه : عناصر مدل کسب و کار منجر به ایجاد ساختار هزینه می شوند
دیدن مثال ( که توی اینترنت و کتاب خلق مدل کسب و کار خیلی زیاده ) یادتون نره. موفق باشید
* کپی رایت کلمه دید هلکوپتری توی شرکت ما برای آرمان هست. آرمان Product Deigner نوادی هست.
دیدگاهتان را بنویسید